Op 20 maart 2024 heeft de Europese Unie een cruciaal onderdeel van haar 12e sanctiepakket tegen Rusland geïmplementeerd. De strenge sanctiestrategie van de EU is erop gericht om de toegang van Rusland tot bepaalde gevoelige goederen en technologieën te blokkeren door gebruik te maken van contractuele verplichtingen. Specifiek zullen exporteurs van deze goederen naar derde landen nu verplicht worden om een "no re-export to Russia"-clausule in hun contracten op te nemen. Deze regelgevende wijziging, opgenomen in artikel 12g van Verordening (EU) Nr. 833/2014, beoogt het dichten van mazen in bestaande sancties en het voorkomen van de indirecte stroom van strategische goederen naar Rusland.
Juridisch kader en contractuele verplichtingen
Artikel 12g markeert een significante verschuiving in de benadering van de EU ten aanzien van de handhaving van sancties. Deze maatregel richt zich direct op het fenomeen waarbij goederen, hoewel initieel geëxporteerd naar derde landen, vervolgens worden doorgesluisd naar Rusland. Het artikel bepaalt dat vanaf contracten die gesloten zijn op of na 19 december 2023, een duidelijk verbod op herexport naar Rusland expliciet moet worden opgenomen. Dit geldt niet alleen voor nieuwe contracten, maar ook voor bestaande contracten waar dat haalbaar is, waardoor de reikwijdte van de naleving die van EU-exporteurs wordt vereist, wordt verbreed.
De "no re-export to Russia"-clausule moet zo worden opgesteld dat deze juridisch afdwingbaar is, met gedefinieerde sancties voor overtredingen. Dit omvat bepalingen voor het beëindigen van het contract en mogelijk het opleggen van financiële straffen, wat dient als afschrikking tegen niet-naleving. De clausule, door het voorkomen van het omleiden van goederen via derde landen, is ontworpen om ervoor te zorgen dat gevoelige technologieën en materialen de Russische capaciteiten niet versterken, vooral in gebieden die cruciaal zijn voor nationale veiligheid en defensie.
Reikwijdte van de betrokken goederen en technologieën
De soorten goederen en technologieën die onder deze nieuwe contractuele vereiste vallen, worden gespecificeerd in verschillende bijlagen bij de verordening. Deze omvatten onder meer:
Luchtvaarttechnologieën (Bijlage XI): Items die potentieel gebruikt kunnen worden bij de fabricage of operatie van vliegtuigen en ruimtevaartuigen.
Vliegtuigbrandstoffen en brandstoftoevoegingen (Bijlage XX): Belangrijke componenten in de luchtvaartoperaties, hun beschikbaarheid en gebruik zijn cruciaal in militaire en civiele luchtvaartcontexten.
Vuurwapens (Bijlage XXXV): Omvat vuurwapens en andere wapens die gebruikt kunnen worden in conflictscenario's of voor interne repressie.
Hoogwaardige producten (Bijlage XL): Dit omvat een diverse lijst van goederen die gevoelig zijn vanwege hun mogelijke toepassingen in verschillende strategische sectoren.
Deze gedetailleerde opsomming zorgt ervoor dat alle relevante belanghebbenden op de hoogte zijn van de soorten goederen die zorgvuldige behandeling en strikte naleving vereisen om onbedoelde ondersteuning van gesanctioneerde activiteiten te vermijden.
Uitdagingen bij handhaving en naleving
De implementatie van artikel 12g stelt EU-exporteurs voor aanzienlijke juridische en logistieke uitdagingen. Zij dienen zich een weg te banen door de complexiteiten van het internationale handelsrecht, hun processen voor contractbeheer te herzien, en te waarborgen dat alle kopers uit derde landen zich aan de nieuwe voorschriften conformeren. De EU heeft ook mechanismen opgezet voor het monitoren van naleving, waarbij van exporteurs wordt vereist dat zij eventuele overtredingen van deze bepalingen aan de nationale autoriteiten rapporteren. Deze autoriteiten zijn vervolgens verantwoordelijk voor het informeren van de Europese Commissie, waardoor een netwerk van informatie ontstaat dat de handhaving van de sancties ondersteunt.
Richtlijnen van de Europese Commissie
Als reactie op potentiële vragen en om een soepele overgang te vergemakkelijken, heeft de Europese Commissie op 22 februari 2024 een bijgewerkt document met veelgestelde vragen uitgebracht. Dit document biedt verdere verduidelijking over de implementatie van de "no re-export to Russia"-clausule en biedt een sjabloon om uniformiteit en gemak van adoptie te waarborgen. Hoewel het gebruik van dit sjabloon wordt aanbevolen, is het niet verplicht; exporteurs mogen de bewoording aanpassen om aan hun contractuele contexten te voldoen, mits de kernonderdelen van het verbod behouden blijven.
Aanbevelingen voor exporteurs
Nu de eerste nalevingsdeadline van 20 maart 2024 is verstreken, is het cruciaal voor exporteurs die na 18 december 2023 contracten zijn aangegaan om hun standaardovereenkomsten aan te passen om een "no re-export to Russia"-clausule op te nemen. Dit zorgt voor naleving van de nieuwe regelgeving met betrekking tot de verkoop, levering, overdracht of export van beperkte goederen en technologieën naar derde landen. Voor contracten die vóór 19 december 2023 zijn opgesteld, is er een iets langere tijd beschikbaar om deze noodzakelijke aanpassingen te maken.
In operationele termen kunnen veel exporteurs ervoor kiezen om een afzonderlijke "no re-export to Russia"-verklaring te implementeren, die door kopers uit derde landen moet worden ondertekend voordat een transactie met de gespecificeerde goederen en technologieën kan plaatsvinden. Eenmaal uitgevoerd, moeten deze verklaringen worden geïntegreerd in het formele contract tussen de exporteur en de koper, waardoor de overeenkomst in overeenstemming is met EU-sancties. Deze aanpak dient als een praktische methode om het verbod op herexport naar Rusland af te dwingen en faciliteert de aanpassing van bestaande contracten, met name voor bedrijven die te maken hebben met een groot volume aan internationale contracten. Deze zelfstandige verklaringen zijn niet alleen voordelig voor contractuele handhaving, maar benadrukken ook het belang van naleving van het herexportverbod voor alle betrokken partijen.
